بنام خدا

ادامه بحث قبلی

اصل سوم
عدل الهى در تکوین و تشریع و جزا تجلیات گوناگونى دارد، که ذیلا به شرح هر یک مى‏پردازیم.
الف - عدل تکوینى: خداوند به هر موجودى آنچه را که شایستگى آن را دارد عطا مى‏کند، و هرگز استعدادها را در مقام افاضه وایجاد نادیده نمى‏گیرد. قرآن مى‏فرماید:‹‹ربنا الذی اعطى کل شی‏ء خلقه ثم هدى›› (طه/50) پروردگار ما کسى است که نیازهاى وجودى هر چیزى را به او عطا کرده و او را هدایت مى‏کند.
ب - عدل تشریعى: خدا انسان را که شایستگى کسب کمالات معنوى را دارد، با فرستادن پیامبران و تشریع قوانین دینى هدایت مى‏کند، و نیز انسان را به آنچه خارج از توان او است تکلیف نمى‏کند. چنانکه مى‏فرماید:
‹‹ان الله یامر بالعدل و الاحسان و ایتاء ذی القربى وینهى عن الفحشاء والمنکر والبغى یعظکم لعلکم تذکرون››(نحل/90): خدا به دادگرى و نیکى و دستگیرى از نزدیکان فرمان مى‏دهد، و از فحشا وکار ناروا و ستم نهى مى‏کند، شما را پند مى‏دهد باشد که متذکر شوید. از آنجا که عدل و نیکى و دستگیرى از بستگان، مایه کمال انسان، و آن سه فعل دیگر مایه سقوط اوست، سه فعل نخست را واجب ساخته و از سه فعل اخیر نهى کرده است.
همچنین درباره اینکه تکلیف الهى فراتر از توان انسان نیست مى‏فرماید:‹‹لا یکلف الله نفسا الاوسعها›› (مؤمنون/62): خدا هیچ انسانى را جز به مقدار توانش تکلیف نمى‏کند.
ج - عدل جزایى: خدا هرگز به مؤمن و کافر، و نیکوکا ر و بدکار، از نظر پاداش و کیفر یکسان نمى‏نگرد، بلکه هر انسانى را مطابق استحقاق و شایستگى او، پاداش و کیفر مى‏دهد. بر همین اساس، تا تکالیف خود را از طریق پیامبران به انسانها ابلاغ نکند و به اصطلاح اتمام حجت ننماید، هرگز آنها را مؤاخذه نمى‏کند، چنانکه مى‏فرماید:
‹‹وما کنا معذبین حتى نبعث رسولا›› (اسراء/15): تا پیامبرى را نفرستیم، هرگز عذاب نمى‏کنیم.
و نیز مى‏فرماید: ‹‹و نضع الموازین القسطلیوم القیامة فلا تظلم نفس شیئا›› (انبیاء/47): در روز رستاخیز ترازوهاى عدل را برپا مى‏داریم، پس به هیچ کس کمترین ستمى نمى‏شود.
اصل چهارم
خدا انسان را آفرید و براى آفرینش او هدفى است. هدف از آفرینش انسان نیز همان رسیدن به کمال مطلوب انسانى است که در سایه عبادت و بندگى خدا تحقق مى‏یابد. هرگاه هدایت و پذیرش انسان به چنین هدف در گرو انجام مقدماتى از طرف خداوند باشد، خدا آن مقدمات را انجام مى‏دهد و در غیر این صورت، آفرینش انسان فاقد هدف خواهد بود. از این روى پیامبران را براى هدایت‏بشر ارسال نموده، و بینات و معجزات خود را در اختیار آنان قرار داده است.همچنین براى ترغیب بندگان به اطاعت و تحذیر آنان از معصیت، در متن پیامهاى خویش وعده و وعید قرار داده است.
آنچه گفته شد خلاصه‏اى از «قاعده لطف‏» در کلام «عدلیه‏» است که خود از فروع قاعده حسن و قبح به شمار رفته و مبناى بسیارى از مسائل اعتقادى است. 

 وبلاگ مفید

قرآن بلاگ