سوال:

چرا هر وقت به کسى خوبى مى کنى در جواب آن به تو بدى مى کند؟ آیا این همان عدالتى است که خداوند از آن در قرآن سخن گفته است ؟

 پاسخ :

 بدى کردن به دیگران ربطى به عدالت خداوند ندارد . اگرچه خداوند جواب ظالم را به موقع در دنیا یا آخرت مى دهد . درست نیست هر قصورى که دیگران نسبت به ما دارند ما آن را نسبت به خدا بدهیم . این موضوع بازگشت به عدم فهم و شعور و سوء اختیار خود افراد دارد که جواب نیکى را به بدى مى دهند .
دیگر این که خداوند تاکید به نیکى به دیگران کرده است ; «وَأَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ; (بقره ،195) نیکى کنید که خدا نیکوکاران را دوست دارد» و خود او نیز به بهترین وجه پاداش را در دنیا و آخرت در صورتى که هدف از نیکى تنها رضایت خداوند باشد ، مى دهد; «کسى که کشت آخرت بخواهد ، براى وى در کشته اش مى افزاییم ، و کسى که کشت این دنیا را بخواهد به او از آن مى دهیم و]لى[ در آخرت او را نصیبى نیست .»
اما اگر هدف از نیکى خوش آمدن دیگران یا دریافت عوض از طرف مقابل باشد ، خداوند دریافت پاداش را به همو حواله مى کند و از آن جا که انسان ها ناسپاس و فراموش کارند همیشه جواب مثبت نخواهد بود .
بنابراین ، به حکم وظیفه الهى و وجدانى نباید نیکى به دیگران را فراموش کنیم و هیچ موقع از پاسخ ناخوشایند دیگران نباید برنجیم ; چرا که :

تو نیکى مى کن و در دجله انداز *** که ایزد در بیابانت دهد باز

بنام خدا

نمایشگاه قرآن امسال پر از خاطرات شیرین بود .آدمهایی که از نحوه انجام واجبات دین سوال می کردند ویا از مسائل اعتقادی می پرسیدند ویا جهت مشورت در موضوعات گوناگون باب گفتگو را با ما باز می کردند.
بنا دارم ان شاء الله سوالهایی که در مورد عدل الهی ، توی نمایشگاه از بنده پرسیده شده بود را در وبلاگم مطرح کنم و پاسخی در حدّ بضاعت اندک خویش  داده باشم...

کسى که بد اخلاق باشد، دروغ بگوید و نمازهم نخواند، ولى ارتباط با نامحرم نداشته باشد،حجاب خود را نیزرعایت کند، به جهنم مى رود یا بهشت؟ اگر به بهشت مى رود، تفاوت او با کسى که نماز مى خواند و دروغ نمى گوید، ولى اخلاق خوبى ندارد چیست؟ اگر به جهنم مى رود، تفاوت او با کسى که دزدى مى کند، بى حجاب است و با نامحرم ارتباط دارد چیست؟
براى رهایى از جهنم و رفتن به بهشت دو چیز لازم است: ایمان و عمل صالح.  بیش از 30آیه درباره این موضوع در قرآن کریم آمده است مانند: «وبَشِّرِ الَّذینَ ءامَنوا وعَمِلوا الصّــلِحـتِ اَنَّ لَهُم جَنّـت... ;(بقره،25
«وقالوا لَن یَدخُلَ الجَنَّةَ اِلاّ مَن کانَ هودًا اَو نَصـرى تِلکَ اَمانِیُّهُم * بَلى مَن اَسلَمَ وَجهَهُ لِلّهِ وهُوَ مُحسِنٌ فَلَهُ اَجرُهُ عِندَ رَبِّه ;(بقره،111ـ112
)«والَّذینَ ءامَنوا وعَمِلواالصّــلِحـتِ اُولـئِکَ اَصحـبُ الجَنَّةِ هُم فیها خــلِدون ;(بقره،82) پس کسى از عذاب رهایى یافته و به بهشت مى رود که به اصول دین اعتقاد و ایمان داشته، به فروع دین عمل نماید.
کسى که ایمان دارد، اگر کار زشت و ناپسندى انجام داد، باید توبه کند، که با توبه همه گناهان پاک مى شود. نماز ستون دین و یکى از بزرگ ترین واجبات اسلام است و قبولى آن در روز قیامت معیار قبولى دیگر اعمال است. امام صادق(ع) مى فرماید: نخستین چیزى که در روز قیامت حساب رسى مى شود نماز است که اگر پذیرفته شد، دیگر اعمال هم پذیرفته مى شود و اگر پذیرفته نشد، دیگر اعمال هم پذیرفته نمى شود.
بنابراین کسى که نماز نخواند،هر چند حجاب خود را به طور کامل رعایت کند و از ارتباط با نامحرم دوری کند،معیار قبولى اعمالش را از دست داده است.
امّا اگرکسى نماز بخواند و به نماز اهمّیت بدهد، اولا: اهتمام دادن به نماز، موجب مى شود تاانسان از کارهاى زشت دور شود. خداوند مى فرماید: نماز را برپادار، که نماز از زشت کارى و ناشایست باز مى دارد.(عنکبوت،45)
ثانیاً:اگرانسان نمازگزار،براثرغفلت یا وسوسه هاى شیطانی برخى از گناهان انجام داد،همین نماززمینه توبه او را فراهم نموده واوموفق به توبه و ترک آن گناه مى شود.خداوند متعال دراین باره مى فرماید:و نمازرا برپادار در دو طرف روز و درساعاتى ازآغاز شب که خوبى ها ،بدى ها را از میان مى برد.(هود،114)
پس کسى که نماز مى خواند و به آن اهمّیت مى دهد، با کسى که نماز نمى خواند ولى برخى ازکارهاى نیک راانجام مى دهد، یکسان نیست،گرچه گاهى همان کارهاى نیک اگر با نیت خالص باشد انسان را به نمازخواندن نیز تشویق مى کند.خداوند متعال مى فرماید: «اَم نَجعَلُ الَّذینَ ءامَنوا وعَمِلُوا الصّــلِحـتِ کالمُفسِدینَ فِى الاَرضِ اَم نَجعَلُ المُتَّقینَ کالفُجّار ;(ص،28) آیا کسانى را که ایمان آوردند و کارهاى نیک و شایسته کردند مانند تبهکاران روى زمین مى گردانیم؟ آیا پرهیزکاران را مانند بدکاران مى سازیم.»
نتیجه:
شخصى که با ایمان از دنیا مى رود، چنان چه گنه کار باشد، توبه نکرده باشد و شفاعت هم شامل او نشود، مدّتى به جهنم خواهد رفت و پس از پاک شدن، از جهنم بیرون آمده، وارد بهشت مى شود. در روایتى که از امام رضا(ع) نقل کرده اند، آن حضرت مى فرماید: گنه کاران اهل توحید وارد آتش مى شوند و از آن خارج مى شوند.

بنام خدا

چرا حضرت محمد(ص) مى خواهد از امت گنهکار خود در روز قیامت شفاعت کند ، در حالى که آن حضرت رسالت خود را به انجام رساند و هر کس گوش شنوا مى داشت و عمل مى کرد ، هرگز گمراه نمى شد؟

 قرآن کریم مى فرماید : «یَـأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ ; (مائده ، 35) اى افراد با ایمان ! از مخالفت خداوند بپرهیزید و وسیله اى که شما را به رضاى حق برساند بطلبید»...
از طرفى پیامبر(ص) «رحمة للعالمین » است و هرگز نمى خواهد کسى عذاب شود و نیز او مظهر رحمانیت و رحیمیت خداوند است ; بنابراین باید به اذن خدا و بر اساس رحم و مهربانى بندگان خدا را نجات دهد .
حقیقت شفاعت اولیاى خدا براى گنهکاران این است که چون آنان عزیز خدا هستند ، براساس قرب و موقعیتى که در پیشگاه خداوند دارند ، مى توانند براى گنهکاران وساطت کنند و از خداوند بزرگ بخواهند که از تقصیر و گناه آنان درگذرد ; البته شفاعت کردن و پذیرفته شدن شفاعت آنان در گرو شرایطى است که به شخص گنهکار و نیز به مورد شفاعت «گناه » مربوط است ; به عبارت دیگر ، شفاعت همان کمک کردن اولیاى خدا با اذن خدا به افرادى است که در عین گنهکار بودن ، پیوند ایمانى خود را با خداوند و پیوند معنوى خویش را با اولیاى خدا قطع نکرده باشند . عمل کردن پیامبر اکرم (ص)به رسالت خود و آشنا نمودن مردم با معارف دینى هیچ گاه بدان معنا نیست که مردم وقتى با پیامبر اکرم (ص) و احکامى که مردم را بدان رهنمون مى کند ، آشنا شوند دیگر گناه نکنند و شیطان و هوا و هوس با آن ها کارى نداشته باشد .•

بسم الله الرحمن الرحیم

هنگامی که بحث از عدالت خداوند به میان میاید شاید به ذهن خیلی از دوستان این موضوع مطرح گردد که عدالت خداوند با عذاب ابدی و جاودانه  گناهکاران  بخاطر گناهانی محدود و شاید هم نه چندان بزرگ دچار اشکال گردیده و  این صفت خداوند را خدشه دار میکند ..

در برابر گناه محدود افراد در دنیا ، با اصل عدالت خداوند سازگاری دارد قبل از هر چیز باید به سه نکته توجّه کنیم:

 1. مجازات ابدى و جاویدان ، منحصر به کسانى است که تمام روزنه هاى نجات را به روى خود بسته و عالماً و عاملاً درفساد، تباهى ، کفر و نفاق غرق گشته اند; به گونه اى که به رنگ گناه و کفر در آمده اند.

2.  بعضى فکر مى کنندکه مدّت زمان کیفر باید به اندازه مدّت زمان انجام  گناه باشد،امّا این تفکّر اشتباه است؛چون رابطه میان گناه و کیفر رابطه زمانى نیست ، بلکه رابطه(کیفى)است ، یعنى مقدار زمان مجازات با کیفیت گناه تناسب دارد نه به مقدار زمان انجام آن ; مثلاً: کسى ممکن است در یک لحظه دست به قتل بزند، و طبق پاره اى از قوانین ، محکوم به زندان ابدگردد. در اینجا، زمان گناه فقط یک لحظه بوده، در حالى که مجازات آن گاهى 80 سال زندان خواهد بود.

3.کیفرهاى رستاخیز بیشتر جنبه اثر طبیعى عمل و خاصیت گناه دارد (اثر و نتیجه اعمال خود شخص است)

حالا:

 فرض کنید کسى در اثر مصرف زیاد مشروبات الکلى در مدت یک هفته ، گرفتار زخم معده شدید شود، به حدّی که مجبور باشد تا آخر عمرش با این درد بسازد، آیا این برابرى میان عمل بد و نتیجه آن ، بر خلاف عدالت است ؟ حال اگر طول عمر این شخص به یک میلیون سال هم برسد باید به خاطر یک هفته هوسرانى ، یک میلیون سال رنج ببرد، آیا این بر خلاف اصل عدالت است ؟ در حالى که قبلاً وجود این خطربه او اعلام شده و عاقبت آن نیز برایش توضیح داده شده است .آیا این امور که همه از آثار اعمال اوست ، هیچگونه منافاتى با اصل عدالت دارد، در حالى که مساوات و برابرى میان کمّیت عمل و نتیجه آن موجود نیست ؟ آیا پیامبر الهى از یک سو، و فرمان خرد شخص، از سوى دیگر به او اعلام نکردند، و آیابدون توجه به اختیار؛ دست به چنین عملی زد که به چنان سرنوشتى دچار شد؟ نه ، بلکه از روى علم و عمد و اختیار انجام داد و نتیجه مستقیم اعمالش این سرنوشت را براى او فراهم ساخت ، پس نه جاى شکایتى باقى مى ماند و نه ایراد واشکال به کسى وارد است ، و نه منافاتى با قانون عدالت پروردگار دارد.

بنام آنکه جان را فکرت آموخت

چندروزقبل بایکی از دوستان در موردموضوع آخرالزمان بحث می کردم موضوع بحث به ظهور آقا امام زمان(عج )پیش آمده  بود و اینکه پیش بینی قرآن کریم در مورد اعتلای حق عدالت در آخر الزمان چیست؟ آیا حق و عدالت در جامعه گسترش مى یابد و امام زمان (عج) ظهور مى کند یا در حین ظلم و ستم ستمگران ظهور مى کند و جهان را پر از عدل و داد مى کند؟

خداوندمتعال مى فرماید: : «خداوند به کسانى که از شما ایمان آورده اند و اعمال صالح انجام داده اند وعده مى دهد که آن ها را قطعاً جانشین خود در روى زمین خواهد کرد ، همان گونه که پیشینیان را خلافت روى زمین بخشید و دین و آیینى را که براى آن ها پسندیده پا برجا و ریشه دار خواهد ساخت و خوف و ترس آن ها را به ایمنى مبدل گرداند ، {تا} مرا عبادت کنند و چیزى را با من شریک نگردانند ، و هر کس پس از آن به کفر گراید ، آنانند که نافرمانند..» (نور/55)

براساس تصریح برخى روایات اسلامى ، یکى از مصداق هاى آیه مذکور حکومت مهدى (عج ) است که شرق و غرب جهان زیر لواى حکومتش قرار مى گیرد و آیین حق در همه جا نفوذ مى کند و ناامنى و خوف و جنگ و بى عدالتى از صحنه زمین برچیده مى شود و آن حضرت زمین را پر از عدل و داد مى کند .• پیامبر اکرم(ص)مى فرماید : «اگر از عمر دنیا جز یک روز باقى نماند خداوند آن یک روز را آن قدر طولانى مى کند تا مردى از دودمان من که نامش نام من است ، حاکم بر زمین شود ، و صفحه زمین را پر از عدل و داد کند آن گونه که از ظلم و جور پر شده باشد .» امام سجاد(ع)مى فرماید : «سوگند به کسى که محمد(صلى الله علیه وآله) را به حق بشارت دهنده و بیم دهنده قرار داد که نیکان از ما اهل بیت و پیروان آن ها به منزله موسى و پیروان او هستند و دشمنان ما و پیروان آن ها به منزله فرعون و پیروان او مى باشند ، سرانجام ما پیروز مى شویم و آن ها نابود مى شوند و حکومت حق و عدالت از آنِ ما خواهد بود».

آن چه از روایات اسلامى برمى آید،این است که بعد از آن که زمین پر از فساد ، جور ، ستم و ظلم و گناه شد و مردم از عدالت و اصلاح امور،ناامید شدند و البته شرایط دیگر ظهور آن حضرت نیز تحقق پیدا کرد حضرت مهدى (عج) ظهور مى کند . البته در میان گناه و بى عدالتى ، همواره عده اى با تهذیب نفس و با تلاش زیاد خود را براى همراهى با امام زمان (عج) آماده مى کنند و در زمره یاران واقعى آن حضرت قرار مى گیرند ، گرچه ممکن است اکثر جوامع آلوده باشند ; ولى همیشه در میان جوامع فاسد افراد صالح و پرهیزگارى هستند بنابراین ، یکى از نشانه هاى ظهور آن حضرت انتشار مفاسد گوناگون و مأیوس شدن مردم از اصلاح و اجراى عدالت مى باشد . و در این میان عده اى نیز در پیچ و خم حوادث و آلودگى ها خود را براى همراهى با آن حضرت آماده مى کنند . چنان که خود آن حضرت مى فرماید : «نشانه ظهور من فراوانى هرج و مرج و شیوع فساد و فتنه هاست .»• حضرت امام محمدباقر(ع) در تفسیر آیه 17 ، سوره حدید ، مى فرماید : «خداوند زمین را به وسیله قائم زنده مى کند بعد از آن که مرده باشد ، و منظور از مردن زمین کفر اهل آن است و کافر مرده است .»

بنام آنکه جان  را فطرت آموخت

آیاتا حالا به این  موضوع فکر کردی که چطور امکان دارد که شخصی فقط چند سال گناه کند امّا باید تا ابدی در دنیای دیگر عذاب ببیند.اصلا این امر،با عدالت خداوند جور در میاد ؟

اگر بخواهیم بدانیم چطور چنین مسئله ای امکان دارد با به سه نکته توجه کنیم::

1. مجازات ابدى و جاویدان؛ منحصر به کسانى است که تمام روزنه هاى نجات را به روى خود بسته و عالماً و عاملاً درفساد، تباهى ، کفر و نفاق گشته اند; به گونه اى که به رنگ گناه و کفر در آمده اند.

2. این اشتباه است که بعضى گمان مى کنند مدت و زمان کیفر باید به اندازه مدت و زمان گناه باشد; زیرا رابطهء میان گناه و کیفر رابطه زمانى نیست ، بلکه رابطهء ((کیفى )) است ، یعنى مقدار زمان مجازات با کیفیت گناه تناسب دارد نه بامقدار زمان آن ; مثلاً: کسى ممکن است در یک لحظه دست به قتل بزند، و طبق پاره اى از قوانین ، محکوم به زندان ابدگردد. در اینجا، زمان گناه فقط یک لحظه بوده ; در حالى که مجازات آن گاهى 80 سال زندان خواهد بود.

3. مجازاتها و کیفرهاى رستاخیز بیشتر جنبهء اثر طبیعى عمل و خاصیت گناه دارد (اثر و نتیجه اعمال خود آنهاست )

با توجه به این سه مقدمه ، سؤال مى کنیم که : فرض کنید کسى در اثر مصرف زیاد مشروبات الکلى در مدت یک هفته ، گرفتار زخم معده شدید شود; چندان که مجبور باشد تا آخر عمرش با این درد بسازد، آیا این برابرى میان عمل بد و نتیجه آن ، بر خلاف عدالت است ؟ حال اگر مدت عمر این شخص یک میلیون سال بود باید به خاطر یک هفته هوسرانى ، یک میلیون سال رنج ببرد، آیا این بر خلاف اصل عدالت است ؟ در حالى که قبلاً وجود این خطر در به اواعلام شده و عاقبت آن نیز برایش توضیح داده شده است .آیا این امور که همه از آثار اعمال است ، هیچگونه منافاتى با اصل عدالت دارد، در حالى که مساوات و برابرى میان کمیت عمل و نتیجه آن موجود نیست ؟ آیا پیامبر الهى از یک سو، و فرمان خرد از سوى دیگر به او اعلام نکردند، و آیابدون توجه به اختیار دست به چنان کارى زد و چنان سرنوشتى پیدا کرد؟ نه ، بلکه از روى علم و عمد و اختیار انجام داد و نتیجه مستقیم اعمالش این سرنوشت را براى او فراهم ساخت ، پس نه جاى شکایتى باقى مى ماند و نه ایراد واشکال به کسى وارد است ، و نه منافاتى با قانون عدالت پروردگار دارد. (تفسیر نمونه ، همان ، ج 9، ص 240)البته مجازات اخروى عمیق تر و فراتر از مکافات عمل است ، چون چیزى جز خود عمل (تجسم عمل ) نیست.

بنام خدا

رابطه عصمت  وعدالت خداوند:

چند روز قبل با یکی از دوستان صحبت می کردم بحث به گناه کردن افراد رسید واینکه چرا برخی دائما غرق در گناه هستند وبرخی دیگر با استفاده از مقام عصمت باید از گناه دور باشند.و از این طریق سعی در زیر سوال بردن عدالت خداوند را داشت.

رابطه عصمت و عدل الهى از دو جهت قابل بررسى است:
الف ـ آیا عدل الهى اقتضا مى کند، در هر زمان انسان هاى معصوم وجود داشته باشند و نبود آنان، ظلم محسوب شود؟ ب ـ آیا موهبت عصمت به برخى از انسان، با عدالت الهى سازگار است؟
پاسخ پرسش اول مثبت است. اگر خداوند انسان ها را بیافریند، در حالى که مى داند، آنان نیاز به راه نما دارند، آن هم راه نمایى عالم و معصوم، تا آنان را هدایت کنند، ولى در میان آنان، راه نمایان معصوم قرار ندهد، به انسان ها ظلم کرده است.. «وَ مَا اللَّهُ یُرِیدُ ظُـلْمًا لِّلْعِبَادِ ;(غافر،31) خدا بر بندگان خود ستم نمى خواهد.»
«وَ مَا کُنَّا مُعَذِّبِینَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولاً ;(اسراء،15) ما تا پیامبرى برنینگیزیم، به عذاب نمى پردازیم.»
پس علاوه بر این که حکمت و هادى بودن خداوند اقتضا مى کند، هادیان معصومى در میان انسان ها باشند، عدالت الهى نیز چنین اقتضایى را دارد.
پاسخ پرسش دوم هم مثبت است; یعنى، موهبت عصمت به برخى از انسان ها، با عدل الهى منافات ندارد. دانشمندان علم کلام، عصمت را موهبت الهى دانسته اند، که به علت وجود زمینه و شایستگى، به شخص معصوم افاضه مى شود و هرگز قابل تحصیل و اکتساب نیست، گرچه عدالت و تقوا از امور اکتسابى است که انسان هاى آزاده و پیراسته از بند شهوت وبردگى نفس اماره مى توانند آن را به دست آورند.•
آیات قرآن هم بر اکتسابى نبودن عصمت دلالت دارد «وَ إِنَّهُمْ عِندَنَا لَمِنَ الْمُصْطَفَیْنَ الاَْخْیَارِ ;(ص،47) و آنان در پیشگاه ما به جد از برگزیدگان نیکانند.»
«وَ لَقَدِ اخْتَرْنَـهُمْ عَلَى عِلْم عَلَى الْعَــلَمِینَ ;(دخان،32) و قطعاً آنان را از روى علم بر جهانیان برگزیدیم.»
«إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا ;(احزاب،33) خدا فقط مى خواهد آلودگى را از شما خاندان پیامبر بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند.»
عطاى عصمت به برخى از بندگان، بى عدالتى نیست; زیرا اولا، به کسى که مسئولیتى داده مى شود، باید ابزار و ساز و کارهاى لازم براى انجام آن مسئولیت را داشته باشد. مقام نبوت، رسالت و امامت به کسى داده مى شود که معصوم باشد. «وَ إِذِ ابْتَلَى إِبْرَ هِیمَ رَبُّهُو بِکَلِمَـت فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّى جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَ مِن ذُرِّیَّتِى قَالَ لاَ یَنَالُ عَهْدِى الظَّــلِمِینَ ;(بقره،124) و چون ابراهیم را پروردگارش با کلماتى بیازمود و وى آن همه را به انجام رسانید، ]خدا به او [فرمود: من تو را پیشواى مردم قرار دادم. ]ابراهیم[ پرسید: از دودمانم ]چطور[؟ فرمود: پیمان من به بیدادگران نمى رسد.»
ثانیاً، عطاى عصمت، بى حساب نیست; کسانى از این موهبت الهى برخوردار شده اند که در خودشان شایستگى دریافت آن را داشته اند.
ثالثاً، آنچه خداوند به بندگان عطا مى کند، بر اساس تفضل است نه استحقاق. این گونه نیست که انسان هایى غیرمعصوم استحقاق دریافت عصمت را داشته اند، ولى خدا دریغ کرده است. امّا این تفضّل بر اساس حکمت، مصلحت و ظرفیت هاى دریافت کنندگان آن است. به هر حال چون هیچ کس بر خدا حق ندارد، ظلم نیز مفهومى نخواهد داشت.